معرفی ۱۰ کتاب درباره اشغال ایران در جنگ دوم جهانی | روزگار بی سامانی و تشویش
یک روز پس از شروع جنگ جهانی دوم محمود جم، نخست وزیر ایران، طی اطلاعیه‌ای بی طرفی ایران را اعلام کرد اما این بیانیه رسمی تأثیری در عزم دولت‌های متجاوز نداشت و آن‌ها دو سال پس از آغاز جنگ در شهریور ۱۳۲۰ به خاک ایران تجاوز کردند.
به گزارش شهرآرانیوز؛ یک روز پس از شروع جنگ جهانی دوم محمود جم، نخست وزیر ایران، طی اطلاعیه‌ای بی طرفی ایران را اعلام کرد: «ایران به موجب این بیانیه تصمیم خود را به اطلاع عموم می‌رساند که در این کارزار بی طرف مانده و بی طرفی خود را محفوظ خواهد داشت.»، اما این بیانیه رسمی تأثیری در عزم دولت‌های متجاوز نداشت و آن‌ها دو سال پس از آغاز جنگ در شهریور ۱۳۲۰ و هنگامی که لازم دانستند به خاک ایران تجاوز کردند.
شوروی از شمال و شرق لشکرکشی کرد و انگلستان از جنوب و غرب. در آذر سال ۱۳۲۱ پای آمریکایی‌ها هم به ایران باز شد. دولت‌های متجاوز متفقین به ایران پس از پایان جنگ نیرو‌های خود را از کشور خارج کردند، اما شوروی که با تصویب قانون منع اعطای امتیاز نفت به خارجیان در مجلس شورای ملی، دستش از استخراج نفت شمال کوتاه مانده بود، تا سال ۱۳۲۵ نیروهایش را از ایران خارج نکرد و تا آنجا که توانست در امور داخلی ایران موش دواند. ایران اگرچه مستقیم در جنگ جهانی دوم شرکت نداشت، اما از پیامد‌های آن برکنار نماند. برای شرح وضعیت ایران و آنچه بر کشور گذشت کتاب‌های زیادی منتشر شده است که به بهانه سالروز پایان جنگ جهانی دوم، به تعدادی از آثار منتشر شده در این باره نگاهی داشته ایم.
اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم
این کتاب‌ها مجموعه اسنادی در چند جلد هستند که در آن نسبت به ارائه اسناد و مدارکی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم توسط متفقین (کشور‌های اشغالگرِ انگلیس، آمریکا و شوروی) اقدام شده است. این مجموعه، دربردارنده سند‌هایی در زمینه‌های قتل، تعدی، تجاوز و دخالت و نقض حاکمیت ایران، سانسور، مداخله در امور داخلی، مداخله در امور نظامی، تصرف اماکن اختصاصی و... است.
اگرچه پیشامد سوم شهریور ۱۳۲۰ و کشیده شدن پای ایران به ورطه جنگ دوم جهانی یکی از مهم‌ترین تحولات سیاسی ایران معاصر به حساب می‌آید و تأثیر آن بر رخداد‌های آتی کشور کم و اندک نبوده است، با این حال همانند پاره‌ای از دیگر رخداد‌های مهم و تأثیرگذار این دوره، هنوز از نظر سندی و به ویژه اسناد و مدارک داخلی جنبه‌ای ناشناخته دارد. این مجموعه، اسنادی جدید و درخور توجه از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم را شامل می‌شود.
خسارات متفقین به ایران
آرشیو ملی ایران (سازمان اسناد و کتابخانه ملی) در هشتادمین سالگرد اشغال ایران توسط نیرو‌های متفقین در شهریور ۱۳۲۰اسنادی از خسارات وارده به کشور در دوره حضور قوای متفقین و تلاش دولت انگلیس برای سانسور اخبار جنگ و پیگرد مظنونان مخالف نیرو‌های خارجی منتشر کرده است. یکی از اسناد مهمی که منتشر شده؛ مکاتبه وزیر مختار انگلیس با نخست وزیر ایران درباره رضایت نداشتن از سانسور مطالب مربوط به متفقین در مطبوعات داخل کشور است که در نهایت به تقاضای او برای ارسال کلیه اخبار مربوط به جنگ به اداره سانسور انگلیس قبل از انتشار آن‌ها منجر می‌شود، اما در نهایت در شهریور ۱۳۲۴ قسمت سانسور منحل و سانسور نامه‌ها توسط متفقین ملغی می‌شود.
کتاب گزیده اسناد جنگ جهانی دوم در ایران
گزیده اسنادی که از آرشیو سازمان اسناد ملی ایران انتخاب و بازخوانی شده است، تنها گوشه‌هایی از تبهکاری متفقین در ایران را نشان می‌دهد. گردآورنده کتاب قبل از بازخوانی اسناد یاد شده به بررسی موضوع‌هایی می‌پردازد که در نمایش اوضاع و احوال ایران در دوره اشغال توسط متفقین، اهمیت داشته و زمینه را برای مطالعه این اسناد مساعد می‌کند.
مؤلف این کتاب بهروز قطبی است.
مبارزات مردم فارس علیه پلیس جنوب
کتاب حاضر حاصل ۳۵ سال تحقیق و تلاش نویسنده آن دکتر جمشید صداقت کیش، از معدود مورخان پژوهشگر ایرانی است که سال‌ها درباره موضوع کتاب، یعنی عملکرد انگلیس در جنوب ایران تحقیق کرده است.
نویسنده افزون بر کاوش در اسناد و عکس‌ها و نوشته‌هایی که از این موضوع یافت به تحقیقات میدانی هم پرداخت و روستا‌هایی را که آماج گلوله باران توپخانه‌ای نیرو‌های انگلیسی موسوم به «پلیس جنوب» قرار گرفته بودند از نزدیک دید. علاوه بر این، تهیه عکس‌هایی از اماکن مربوط و گفتگو با افرادی که خاطرات و مشاهداتی از آن دوران داشتند ضمیمه کتاب کرده است. مؤلف این کتاب جمشید صداقت کیش است.
ایران، پل پیروزی؛ سرزمین قحطی
در کتاب حاضر که نتیجه سه سال تحقیق و بررسی در اسناد وزارت خارجه آمریکاست، بار دیگر موضوع قحطی تحمیلی بر ایران بررسی و مطرح شده است، اما نه قحطی سال‌های جنگ جهانی اول که به روایتی نزدیک ۱۰ میلیون نفر از مردم ایران را طعمه هوس‌های استعماری دولت‌های روس و انگلیس کرد، بلکه این بار قحطی دیگری، هر چند با ابعادی کوچک‌تر کالبدشکافی شده که در قسمتی از سال‌های جنگ جهانی دوم بر اثر دسیسه‌ها و تبانی دولت‌های انگلیس، آمریکا و شوروی بر ملت ایران تحمیل شد. مؤلف این کتاب محمدقلی مجد است.
کتاب قحطی، وضعیت ارزاق عمومی و تأثیرات آن بر اوضاع ایران در سال‌های جنگ جهانی دوم
کتاب حاضر، پژوهشی است که با هدف بررسی گسترده‌ای از وضعیت ارزاق عمومی و قحطی با توجه به اوضاع اقتصادی و اجتماعی و مشکلات مربوط به دوران اشغال ایران در جنگ جهانی دوم نگاشته شده است. مؤلف با استفاده و تهیه اسناد مربوط در زمینه قحطی و کمبود ارزاق، واقعیت حادثه مربوطه را ملموس‌تر و روشن‌تر می‌کند. با توجه به نتایج این پژوهش علل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی از اصلی‌ترین عوامل کمبود مواد غذایی و بروز قحطی در سال‌های جنگ جهانی دوم در ایران بوده اند. مؤلف این کتاب حسین کدخدایی است.
اهمیت استراتژیکی ایران در جنگ جهانی دوم
نویسنده کتاب به بررسی سیاست خارجی کشور‌های انگلستان، آلمان و روسیه (شوروی) در رابطه با ایران در فاصله سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۳ پرداخته و با تعمق در علل وقوع حوادث و سیاست‌های محرمانه ابرقدرت ها، همکاری این دولت‌ها و هدف‌های واقعی سیاسی و اقتصادی آن‌ها را که در نهایت ایران را مبدل به میدان نبرد ساخت، نشان داده است.
مؤلف برای نوشتن این تحقیق علاوه بر استفاده از کتاب‌های مختلف و خاطرات و اسناد منتشر شده، از اسناد محرمانه آرشیو‌های وزارت امور خارجه کشور‌های مورد بحث نیز استفاده بسیار کرده است. مؤلف این کتاب همایون الهی است.
دغدغه‌های یک زن ایرانی در جنگ جهانی دوم
شخصیت اصلی کتاب «دغدغه‌های یک زن ایرانی در جنگ جهانی دوم» هما امام زاده، پزشک جراحی است که در سال ۱۹۳۰. م از دانشگاه سوربن دانش آموخته شده است.
زمانی که هما امام زاده در ایران طبابت می‌کرد، جنگ جهانی دوم به وقوع می‌پیوندد. وی در این میان نامه‌هایی می‌نویسد که در این نامه‌ها درباره حقوق زن، حق رأی زنان، ادبیات ایران، جنگ و اشغال ایران از سوی متفقین سخن می‌گوید. مؤلف این کتاب هما امامزاده، مسعود کوهستانی نژاد است.
ایران در جنگ جهانی دوم
این کتاب جلد چهارم از مجموعه «تاریخ ایران: روایتی دیگر» است که به وضعیت ایران در جنگ جهانی دوم می‌پردازد. این کتاب در چهار فصل به روایت اوضاع ایران در جنگ جهانی دوم، بی طرفی و ناگزیر طرف داری از یکی از طرف‌های درگیر و پیامد‌های آن می‌پردازد. فصل اول درباره شروع جنگ جهانی دوم در اروپاست. فصل دوم به اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در جنگ جهانی دوم می‌پردازد. فصل سوم به استعفای رضاشاه، اوضاع ایران پس از خروج او و انتقال سلطنت به محمدرضا شاه می‌پردازد و در فصل چهارم به نتایج جنگ جهانی دوم در ایران پرداخته می‌شود. مؤلف این کتاب شیدا صابری است.
جنگ جهانی در ایران
سر کلارمونت اسکرین، کنسول انگلیس در مشهد بود. او در این کتاب اوضاع ایران در جنگ جهانی اول و دوم را شرح داده است. مؤلف کتاب سرکلارمونت اسکرین و مترجمش غلامحسین صالحیار است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
